EGZAMIN

Epoka		Sztuka i style architektoniczne		Ważne osoby		Wydarzenia

Starożytność do 476 r.n.e	a - styl dorycki b - styl joński c - styl koryncki			Filozofia grecka Sokrates Platon Arystotelesa Rzeźba grecka Fidiasz, Myron Literatura rzymska Tacyt, Wergiliusz, Owidiusz Wodzowie greccy Miltiades, Leonidas, Temistokles Wodzowie i cesarze rzymscy Juliusz Cezar Oktawian August Dioklecjan, Konstantyn, Teodozjusz Wielki		Powstanie pierwszych miast - państw na terenie Mezopotamii i wynalezienie pisma przez Sumerów Powstanie greckiej polis Ateny i polis Sparty. Rozwój demokracji w Atenach w V w. p.n.e. Rozwój Rzymu: monarchia republika cesarstwo (najpierw pryncypat, potem dominat)
Średniowiecze 476 --- 1453	Styl romański - półokrągłe łuki, małe okna Styl gotycki - ostre łuki, przypory			Filozofia Tomasz z Akwinu - twórca scholastyki Rzeźba Wit Stwosz (ołtarz Mariacki w Krakowie) Kronikarze Gall Anonim - początki Polski Wincenty Kadłubek Jan Długosz Na tronie Polskim: Dynastia Piastów Dynastia Andegawenów Pierwsi Jagiellonowie (od Jagiełły do Władysława Warneńczyka)		Powstanie zakonów (benedyktyni, cystersi, dominikanie, franciszkanie) Powstanie i rozpad (843) państwa Franków Kształtowanie się dzisiejszych państw europejskich Konflikt między papiestwem a cesarstwem Wyprawy krzyżowe (krzyżowcy wyruszyli walczyć z islamem w Ziemi Świętej) i powstanie zakonów rycerskich (joannici, templariusze, krzyżacy)
nowożytność	renesans XVI w.			Twórcy kultury Malarze i rzeźbiarze: Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Rafael Santi Pisarze: Machiavelli, Erazm z Rotterdamu Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Mikołaj Kopernik		Wynalazek druku Odkrycia geograficzne Reformacja (Marcin Luter w Niemczech, Henryk VIII Tudor w Anglii) i kontrreformacja (Ignacy Loyola)
nowożytność	renesans			Na tronie Polskim: Jagiellonowie - od Kazimierza Jagiellończyka po Zygmunta Augusta Władcy elekcyjni - Henryk Walezy, Stefan Batory		Rozwój demokracji szlacheckiej w Polsce (konstytucja Nihil Nowi)
	Barok XVII w.			Twórcy kultury Newton, Galileusz, J. S. Bach, Rubens, Rembrandt Na tronie Polskim: Królowie elekcyjni: Wazowie, Wiśniowiecki, Sobieski, Wettynowie (Sasi)		Wojna 30 letnia (początek to defenestracja praska) Absolutyzm we Francji (Ludwik XIV) Rewolucja w Anglii (obalenie Stuartów i początek monarchii parlamentarnej) Wojny Polski ze Szwecją, Turcją i Rosją oraz wojna domowa z Kozakami
	Oświecenie XVIII w.			Filozofowie i pisarze polityczni: Monteskiusz (trójpodział władzy) J.J. Rousseau (umowa społeczna) Wolter Muzycy: Mozart, Vivaldi Na tronie Polskim: Stanisław August Poniatowski - ostatni król Polski		Rewolucja francuska Powstanie USA (wojna o niepodległość z Anglią) W Polsce uchwalenie Konstytucji 3 Maja, powstanie Kościuszkowskie, rozbiory (uczestniczą w nich Rosja, Prusy, Austria)
XIX w.	romantyzm		Pisarze J. Byron, J. Goethe, J. Słowacki, A. Mickiewicz, Muzyka F. Szopen, L. Beethoven Cesarze Napoleon Bonaparte Franciszek Józef Habsburg Wilhelm I Hohenzollern		Okres napoleoński Wiosna Ludów (Bem, Mierosławski) Polska pod zaborami: -Powstanie Listopadowe (Chłopicki, Skrzynecki, Krukowiecki, Bem) -Powstanie krakowskie i rabacja galicyjska -Powstanie styczniowe (Traugutt)
	pozytywizm		Chełmoński, Gierymski Monet, Degas Pisarze H. Sienkiewicz, B. Prus, E. Orzeszkowa, M. Konopnicka F. Dostojewski, A. Tołstoj Z. Freud		Rewolucja przemysłowa Zjednoczenie Niemiec i Włoch Wojna secesyjna w USA Rozwój kolonializmu (podział Afryki i Azji) Powstanie partii politycznych w Polsce: Endecja - Dmowski PPS - Piłsudski

Historia to nauka o przeszłości człowieka. Bada przyczyny, przebieg oraz skutki wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych. Podstawą badań są przede wszystkim źródła pisane. Chronologia to nauka o mierzeniu czasu. Archeologia to nauka badająca najdawniejsze dzieje ludzkości na podstawie wykopalisk (głównie na podstawie zabytków materialnych). Rodzaje źródeł historycznych: pisane (np. kroniki, roczniki, pamiętniki, dokumenty), materialne (np. broń, ubrania, naczynia, biżuteria) i ustne (relacje ustne). Dzieje ludzkości dzielimy na prehistorię i historię. Podstawą podziału jest wynalazek pisma. Pismo zostało wynalezione około 3,5 tys. lat p.n.e. (3500 lat p.n.e.), czyli około 5,5. tys. lat temu (5500 lat temu). Prehistoria – okres w dziejach ludzkości przed wynalezieniem pisma. Prehistorię dzieli się na epoki prehistoryczne: 1. epokę kamienia: łupanego (paleolit) od ok. 5-3 mln lat p.n.e. do ok. 12-10 tys. lat p.n.e.; 2. epokę kamienia gładzonego (neolit) od ok. 12-10 tys. lat p.n.e. do ok. 3 tys. lat p.n.e.; 3. epokę brązu od ok. 3 tys. lat p.n.e. do ok. VIII-V w. p.n.e.; 4. epokę żelaza od ok. 2 tys. lat p.n.e. Uwaga!!! Proszę nie uczyć się datacji epok prehistorycznych, ponieważ z wielu powodów jest ona bardzo zróżnicowana. Archeolog Thomsen dokonał takiego podziału głównie na podstawie materiałów, których używano najczęściej do wytwarzania narzędzi i broni w danym okresie. Historia – okres w dziejach ludzkości po wynalezieniu pisma. Historię dzieli się na epoki historyczne: 1. starożytność od ok. 3,5 tys. lat p.n.e. (wynalezienie pisma) do 476 r. (upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego); 2. średniowiecze od 476 r. do 1492 r. (odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba); 3. nowożytność od 1492 r. do 1918 r. (koniec I wojny światowej; odzyskanie przez Polskę niepodległości); 4. dzieje (czasy) najnowsze od 1918 r., data końca nie jest znana, bo ta epoka jeszcze trwa. Wyróżnia się dwie teorie nt. powstania człowieka: - teorię kreacjonizmu, wg której człowieka stworzył Bóg, - teorię ewolucjonizmu, wg której człowiek ewoluował z małpy. W nauce historii przyjmuje się teorię ewolucjonizmu. Pierwsze istoty człekokształtne (hominidy) pojawiły się około 5-4 mln lat temu w Afryce Wschodniej. Rozwój hominidów: - australopitek, - homo habilis (człowiek zręczny) zaczął wytwarzać kamienne narzędzia, - homo erectus czyli pitekantrop (człowiek wyprostowany) udoskonalił kamienne narzędzia i posługiwał się ogniem, - neandertalczyk wytwarzał narzędzia z kamienia i drewna, żył z myślistwa i zbieractwa, praktykował rytualny pochówek zmarłych. Człowiek czyli homo sapiens (człowiek myślący) pojawił się ponad 100 tys. lat temu, wytwarzał skomplikowane narzędzia, tworzył rysunki naskalne. Zmiany, jakie dokonały się w neolicie (około 10 tys. lat temu), miały doniosłe znaczenie, dlatego określa się je rewolucją neolityczną.

https://prezi.com/gpaa9wvt4pss/historia-w-gimnazjum-wielka-powtorka-do-egzaminu/

https://prezi.com/4mgqpyyhhope/chronologia-powtorka-dat-do-egzaminu-gimnazjalnego/

https://prezi.com/e0dzgxsx8qrl/historia-w-gimnazjum-powtorka-polska/